Professor Linda Steg heeft talloze alarmerende rapporten over klimaatverandering geschreven, maar in een recent interview met de Onderzoeksraad legt ze uit waarom ze er niet voor kiest om zelf activist te worden. Lees hieronder het volledige interview (vertaald uit het Nederlands) in het Engels. Je kunt de NWO-website bezoeken om het in het Nederlands te lezen.
"Als wetenschapper ben ik erg betrokken bij de kwestie van klimaatverandering, maar ik zie dit niet als een reden om activist te worden. Ten eerste ben ik psycholoog en doe ik onderzoek naar de meningen en standpunten van mensen. Als ik een prominente stem heb in het debat, kan iemand denken: 'Nou, die dame ga ik eens een lesje leren'. Of ze denken dat ik dit antwoord waarschijnlijk wil horen. Ik wil niet dat mijn mening invloed heeft op hoe mensen onze onderzoeksvragen beantwoorden, ook al is dit waarschijnlijk vooral een probleem voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek.
Activisme kan ook invloed hebben op hoe mensen je onderzoek zien. Als mensen je zien als een activist, dan nemen ze je resultaten misschien niet serieus, wat je onderzoek in hun ogen kan diskwalificeren.
Dat gezegd hebbende, geloof ik niet dat een activistische houding noodzakelijkerwijs de geloofwaardigheid van de wetenschap in gevaar brengt. Waar het om gaat is of je activisme gerelateerd is aan je onderzoeksgebied. Ik zou zelf niet naar een Extinction Rebellion protest gaan, maar ik kan me voorstellen dat collega's die geen klimaatgerelateerd onderzoek doen dat wel zouden doen. En het verschilt per vakgebied; in sommige vakgebieden zal activisme waarschijnlijk geen invloed hebben op je resultaten, zoals natuurwetenschappelijk onderzoek.
Wetenschap is nooit helemaal waardevrij; de keuze van de onderwerpen die je onderzoekt is al waardegedreven. Maar je kunt de onderzoeksaanpak zo waardevrij mogelijk maken door wetenschappelijke methoden te gebruiken. Dat is waar een wetenschapper naar zou moeten streven; anders kun je beter activist of lobbyist worden.
Aan de andere kant is er voor een probleem als klimaatverandering zoveel bewijs dat het zich voordoet en door mensen wordt veroorzaakt, dat het juist is om er de aandacht op te vestigen en erover te communiceren.
Ik vind dat ik de vrijheid heb om mijn eigen onderzoeksvragen te kiezen, zelfs als die tegen de stroom in gaan. Ik streef er altijd naar om onderzoek te doen dat bijdraagt aan het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals milieuvervuiling, en dat het niet erger maakt. Onderzoek dat kijkt naar de factoren die bepalen of mensen sterke milieuwaarden hebben, zou ook misbruikt kunnen worden door iemand die ervoor wil zorgen dat mensen zwakke milieuwaarden hebben. Dat is een onbedoeld effect van je onderzoek, en dat is niet goed voor de samenleving.
Ik vind het belangrijk dat ons onderzoek maatschappelijk relevant is. Ik denk dat wetenschappers de plicht hebben om onze resultaten te delen, wat op zijn beurt het beleid kan beïnvloeden. De grens tussen wetenschap en activisme is vloeiend, niet zwart-wit. Maar dat is iets anders dan voorschrijven wat er moet gebeuren of zeggen dat een bepaalde minister dit beleid nu moet gaan uitvoeren. Denk aan de mantra van het IPCC: beleidsrelevant, maar niet beleidsvoorschrijvend. Het is niet aan mij als wetenschapper om ook de rol van politicus te spelen. Dat strookt niet met onze democratische principes.
Linda Steg is hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze ontving de Stevinpremie in 2020, was co-auteur van verschillende IPCC-rapporten en is momenteel voorzitter van de Strategie- en Adviesraad van het Klimaatonderzoek Initiatief Nederland (KIN).
