Abstract
De meest onderzochte vorm van morele hypocrisie is pragmatische hypocrisie, waarbij mensen een morele verplichting veinzen om er zelf beter van te worden. Maar er is ook een andere vorm van hypocrisie waarbij mensen een moreel standpunt innemen ten opzichte van normen die ze onderschrijven, zonder dat ze daarmee ook een verplichting uitdrukken om moreel te handelen. Ze doen het eerder om zich goed te voelen. We noemen dit hedonische morele hypocrisie. In ons onderzoek stellen we dat dit soort hypocrisie ontstaat wanneer de overkoepelende doelen van mensen worden verschoven in een hedonische richting, dat wil zeggen, in de richting van focussen op hoe men zich voelt, in plaats van op morele verplichting. Hedonische verschuivingen ontstaan door signalen uit de omgeving. Mensen zijn soms oprecht als ze een moreel standpunt verkondigen (d.w.z. ze menen het en handelen er ook naar), en soms, als ze onderhevig zijn aan een hedonische verschuiving, verkondigen ze een moreel standpunt alleen maar om zich goed te voelen. Dit impliceert ook dat ze dan afzien van dingen die hen een slecht gevoel geven, zoals zich moreel gedragen als dat onbeloonde moeite kost. In twee experimentele studies vinden we dat er zoiets bestaat als hedonische morele hypocrisie en dat die inderdaad veroorzaakt wordt door hedonische verschuivingen van signalen uit de omgeving. Dit ondermijnt ernstig de betekenis van een normatieve consensus voor normconformiteit. Voor normconformiteit zonder nauwe sociale controle is het blijkbaar niet voldoende dat mensen dezelfde normen onderschrijven, ze moeten ook blootgesteld worden aan situationele signalen die hedonische verschuivingen tegengaan. In de discussie wordt gesuggereerd dat maatschappelijke regelingen die de focus op hoe men zich voelt bevorderen en een chronische wens voeden om zichzelf beter te voelen (bijvoorbeeld in de leuke richting door advertenties en amusementsmogelijkheden, of in de angstrichting door populistische politici, sociale media, economische onzekerheden, crises, of oorlogen en verplaatsingen) waarschijnlijk de hedonische hypocrisie in de samenleving zullen vergroten.
Siegwart Lindenberg, Linda Steg, Marko Milovanovic, Anita Schipper
Rationaliteit en samenleving
November 2018
https://doi.org/10.1177/1043463118795719