Experts op het gebied van stralingsmodificatie door de zon (SRM) zijn goed op de hoogte van de voor- en nadelen van de technologie, maar hoe denkt het grote publiek over SRM?

De technologie om zonnestraling te wijzigen klinkt een beetje als een sciencefictionfilm waarin mensen hebben uitgevonden hoe ze het weer (min of meer) kunnen beheersen.

Wat is zonnestralingsmodificatie?

SRM is een interventie of apparaat dat een kleine hoeveelheid zonlicht terugkaatst naar de ruimte, bijvoorbeeld door reflecterende aërosolen in de stratosfeer te injecteren, wat resulteert in lagere temperaturen op aarde.

Op dit moment worden er wereldwijd minstens vier mogelijke typen SRM bestudeerd en getest:

Stratosfeer injectie:
het gebruik van vliegtuigen of ballonnen om zwaveldeeltjes in de stratosfeer te injecteren die zonlicht reflecteren

Opklarende wolken:
zeewater in lage wolken boven zee sproeien zodat de wolk meer reflecteert, langer intact blijft en meer zonlicht kan weerkaatsen

Dunner wordende wolken:
ijskernen in cirruswolken injecteren zodat ze sneller verdwijnen en minder warmte van de aarde vasthouden.

Ruimtespiegels:
het in de ruimte plaatsen van grote series satellieten met spiegels die zonlicht tegenhouden

Stratosferische injectie en andere SRM-interventies zijn niet zonder controverse. Deskundigen hebben betoogd dat ze de opwarming van de aarde tot 1,5 °C kunnen beperken en een aantal van de ergste gevolgen van de opwarming van de aarde kunnen verminderen, maar er bestaat ook bezorgdheid dat ze dit zouden doen door de natuurlijke neerslagcyclus te veranderen, waardoor droogtes en overstromingen zouden kunnen verergeren.

SRM in het nieuws

SRM is de laatste tijd vaak in het nieuws: De New York Times publiceerde eerder in april een verhaal en podcastaflevering over een Californisch experiment met cloud brightening, en hier in Nederland, in een diepgaand artikel in NRCging journaliste Laura Wismans in op de nuances van SRM.

Het NRC-verhaal stelt één kernvraag: kan (en moet) de mens de hoeveelheid zonlicht die de aarde ontvangt manipuleren en dit gebruiken als wapen tegen klimaatverandering?

Het verhaal maakt duidelijk dat in plaats van SRM te gebruiken om meer tijd te winnen om de bron van de opwarming van de aarde aan te pakken - broeikasgasemissies door het verbranden van fossiele brandstoffen - het het risico loopt te worden behandeld als een meer permanente oplossing die de stijgende temperaturen slechts een beetje zou beperken. Als SRM wordt gezien als een oplossing op zich, zou het kunnen eindigen als een pleister op een gapende wond, in plaats van een interventie die een aanvulling kan zijn op mitigatie-inspanningen.

"Een deel van de controverse kan worden toegeschreven aan het extreem lage vertrouwen in het vermogen om zoiets ingrijpends op wereldschaal te organiseren en tegelijkertijd te zorgen voor gelijke zeggenschap in de besluitvorming van vaak sterk tegengestelde belangen", zo luidt het verhaal.

De mogelijke regionale effecten en de scepsis over de mogelijkheid van een gecoördineerde en rechtvaardige aanpak is de reden waarom "voorstanders van SRM-onderzoek zeggen dat ze er meer over willen weten", staat in het artikel. "Mogelijke schadelijke effecten [van SRM] zijn niet noodzakelijkerwijs een barrière [om het te implementeren], omdat het toestaan van klimaatverandering om te blijven verergeren al schade veroorzaakt in het heden."

Publieke opinie over SRM

Gezien de mogelijke gevolgen van de technologie is onderzoek nodig om beter te begrijpen wat de publieke perceptie van SRM eigenlijk is. Dat is precies wat onze collega-onderzoeker en hoofdauteur Nadja Contzen, samen met Environmental Psychology Groningen-onderzoekers Linda Steg, Goda Perlaviciute, Chieh-Yu Lee en Gabriel Muiños Trujillo (en 34 andere auteurs van andere kennisinstellingen), probeerden te doen in hun paper, "Publieke opinie over het beheer van zonnestraling: Een intercultureel onderzoek in 20 landen over de hele wereld"gepubliceerd in Climatic Change op 29 maart.

Het document is het meest uitgebreide wereldwijde onderzoek naar de publieke opinie over SRM tot nu toe, en een dergelijk grondig onderzoek is een benadering die past bij de wereldwijde implicaties van SRM. De enquête bereikte respondenten in 20 landen verspreid over alle bewoonde continenten, waaronder vijf landen uit het Zuiden en vijf 'niet-WEIRD' (Westers, Opgeleid, Geïndustrialiseerd, Rijk en Democratisch) landen uit het Noorden. Onder de respondenten bevonden zich 2.248 leden van het algemene publiek en 4.583 studenten.

Voor- en nadelen

Welke voor- en nadelen zien gemiddelde burgers als het gaat om SRM? De onderzoekers ontdekten dat veel autoriteiten op het gebied van SRM het erover eens zijn dat het de opwarming van de aarde in de meeste landen zou kunnen beperken, maar dat de respondenten dit voordeel slechts in beperkte mate zien.

Gemiddeld dachten de deelnemers ook dat SRM marginaal negatieve gevolgen zou hebben voor mens en natuur. Hoe meer negatieve effecten op mens en natuur mensen associeerden met SRM, hoe minder ze het accepteerden. Evenzo was de acceptatie van SRM lager naarmate men meer geloofde dat het de opwarming van de aarde niet zou beperken.

Twee andere kwesties waar deelnemers aan het onderzoek zich minder zorgen over maakten dan experts, waren het feit dat SRM de hoofdoorzaak van de opwarming van de aarde niet aanpakt, namelijk broeikasgassen, en dat de invoering van SRM de politieke en burgerinspanningen om de opwarming van de aarde te beperken zou kunnen verminderen.

Aan de andere kant van het spectrum gold dat hoe minder respondenten zeiden te geloven in de opwarming van de aarde, hoe minder ze SRM accepteerden. De technologie als te duur beschouwen leidde ook tot minder acceptatie.

Het Zuiden

Net als experts dachten ook de respondenten dat de kosten en baten van SRM ongelijk verdeeld zouden zijn over de landen: hoe meer de deelnemers er zo over dachten, hoe minder ze het accepteerden.

Ina Möller, assistent-professor klimaatverandering en beleid aan de Wageningen Universiteit, roept in het NRC-artikel op om te streven naar gelijke vertegenwoordiging, ook van de landen die mogelijk de ergste gevolgen van klimaatverandering of interventies zullen ondervinden. Ze zegt dat in de huidige situatie niet iedereen een gelijke stem heeft.

"Op dit moment is de natuurkundige kant van het onderzoek erg dominant; perspectieven uit de sociale en ecologische wetenschappen zijn minder aanwezig. En het zuidelijk halfrond, dat veel kwetsbaarder is voor de gevolgen van SRM, is nauwelijks vertegenwoordigd", zegt Möller.

Met dat in gedachten is het opmerkelijk dat het Climatic Change-onderzoeksartikel aantoonde dat de acceptatie van SRM in landen in het Zuiden relatief hoger was dan in het Noorden. Het paper is een van de eerste pogingen om de beleidsvorming over SRM te verrijken met inzichten uit de sociale wetenschappen en onderzoek naar de publieke perceptie in veel verschillende landen, waaronder het Zuiden.

Over het algemeen vonden de wetenschappers dat mensen voorwaardelijk maar met tegenzin akkoord gingen met de mogelijke noodzaak om SRM-technologie in te zetten als laatste redmiddel als we er niet in slagen om de klimaatverandering te beperken.

Je kunt het volledige onderzoek hier vinden in Climatic Change.

Foto door Pixabay