Er zijn talloze innovatieve mobiliteitsoplossingen in ontwikkeling, maar slechts enkele hebben uiteindelijk een echte sociale impact. Een van de grootste knelpunten is dat hoe goed de oplossing ook is, zonder gedragsverandering is het gedoemd te mislukken. Onderzoeker Berfu Ünal werpt licht op gedragsverandering vanuit een psychologisch perspectief en deelt vijf academische bevindingen over hoe je innovaties op het gebied van mobiliteit kunt opschalen.

"Het is bemoedigend dat we worden overspoeld met zoveel technologische innovaties die beloven onze impact op het milieu te verminderen. Maar ze zijn zinloos als mensen deze innovaties niet daadwerkelijk accepteren en uiteindelijk gebruiken," zegt Berfu Ünal, universitair hoofddocent Sociale en Omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en coördinator van het SMiLES living lab voor mobiliteitsinnovaties.

Ünal: "Daarom richt ons onderzoek zich niet alleen op de technologie zelf, maar vooral op mensen. Wat weerhoudt mensen ervan om nieuwe technologie te omarmen? En, nog belangrijker, hoe kunnen we die barrières wegnemen? Alleen als mensen bereid zijn om met hun tijd mee te gaan, kunnen innovaties echt een verschil maken. Het basisidee is dat gedrag altijd plaatsvindt binnen een context. In ons onderzoek kijken we naar hoe je die context zo kunt ontwerpen dat mensen nieuwe technologieën accepteren en gemakkelijker gebruiken. Zonder de juiste context zal verandering nooit plaatsvinden."

Ünal deelt vijf observaties over het opschalen van mobiliteitsinnovaties met hive.mobility magazine, gebaseerd op twee recente wetenschappelijke onderzoeken.

#1 Houd het eenvoudig

"Innovaties kunnen nog zo duurzaam, slim of kosteneffectief zijn als je wilt, maar als ze niet praktisch zijn in het dagelijks leven, zullen mensen hun interesse verliezen. Dat is een van de conclusies van een onderzoek naar gemeenschappelijk autodelen in landelijke en voorstedelijke gebieden dat is uitgevoerd binnen SMiLES, in samenwerking met de organisatie Natuur & Milieu.

Voor dit onderzoek deelden zo'n tien huishoudens een jaar lang een paar auto's. Ze konden bijvoorbeeld een app gebruiken om de auto te reserveren, maar andere praktische zaken moesten persoonlijk geregeld worden. Het bleek dat mensen verschillende praktische zaken, zoals sleuteloverdracht en schoonmaken, erg lastig vonden. Ze willen vooral comfort, voorspelbaarheid en gemak. Zelfs als ze autodelen ideologisch steunen, haken ze in de praktijk af als het een gedoe is.

#2 Afstemmen op doelgroepen

"Jonge mensen, ouders met kinderen, ouderen en forenzen hebben allemaal verschillende behoeften en beperkingen op het gebied van mobiliteit. Oplossingen die perfect zijn voor de ene persoon werken misschien niet, of in ieder geval niet goed genoeg, voor iemand anders.

In de enquête over autodelen gaven sommige deelnemers aan dat ze aarzelden om hun eigen auto op te geven en over te stappen op autodelen omdat aan bepaalde behoeften niet werd voldaan, zoals de beschikbaarheid van een kinderzitje. Zonder differentiatie in ontwerp en communicatie kun je uiteindelijk onbedoeld bepaalde groepen uitsluiten. Elke doelgroep heeft zijn eigen specifieke behoeften, dus houd rekening met de dagelijkse realiteit van de verschillende gebruikersgroepen.

#3 Perceptie van kosten veranderen

Wat opviel in het onderzoek naar autodelen was dat niet de werkelijke prijs, maar de perceptie dat de prijs per rit vrij hoog is, het gedrag beïnvloedt. Hoewel de deelauto's werden gesubsidieerd en duidelijk goedkoper waren dan een eigen auto, zeiden sommige deelnemers na een jaar dat ze autodelen duurder vonden.

De zichtbaarheid van kosten in de app had een significante psychologische impact, terwijl de vaste kosten van autobezit die je normaal hebt veel minder belangrijk bleken te zijn in termen van kostenperceptie. Deze prijsperceptie moet actief worden beïnvloed in de communicatie over mobiliteitsinnovaties.

Als die verkeerde perceptie van de prijs niet wordt gecorrigeerd, kan een betaalbare oplossing nog steeds als te duur worden ervaren, wat de adoptie vertraagt. Uiteindelijk bleek dat van de ongeveer 30 deelnemers aan het onderzoek naar gemeenschappelijk autodelen slechts twee mensen bereid waren om hun eigen auto op te geven, en een paar deelnemers twijfelden. Zo zie je maar hoe diep autobezit geworteld is en hoe moeilijk het is om gedragsverandering teweeg te brengen, zelfs als mensen positief staan tegenover gedeelde mobiliteit."

#4 Focus eerst op vroege gebruikers

"Onderzoek toont aan dat wanneer er meer mensen zijn die een technologie in een vroeg stadium hebben geadopteerd, innovaties sneller en door meer mensen worden omarmd. Dat maakt hen tot een cruciale groep voor doorbraken en opschaling.

Maar wat motiveert mensen om een innovatie in een vroeg stadium te adopteren? In ons onderzoek naar connected automated vehicles (CAVs), dat we buiten het SMiLES programma hebben uitgevoerd, hebben we onderzocht welke psychologische factoren van invloed zijn op de adoptie van volledig geautomatiseerde voertuigen.

Statusverwerving bleek een belangrijke motivator te zijn, maar alleen in de vroege stadia van de uitrol van CAV - en vooral wanneer mensen dachten dat weinig anderen ze zouden gebruiken. Dit staat ook bekend als de signaalfunctie: door een nieuwe technologie te omarmen, kun je opvallen in de menigte en anderen laten zien wat voor persoon je bent. Mijn advies is om actief gebruik te maken van statusmotieven in campagnes om zoveel mogelijk early adopters aan boord te krijgen."

#5 Langzaam vertrouwen opbouwen

"Dit inzicht is vooral relevant voor technologieën die het gevoel van veiligheid en controle van mensen kunnen bedreigen: je moet hun vertrouwen stap voor stap opbouwen. Een belangrijke bevinding van het CAV-onderzoek is dat sommige mensen erg op hun hoede zijn voor fouten, controleverlies en mogelijke systeemhacks. Als mensen het gevoel hebben dat ze de controle verliezen of risico lopen, zullen ze de technologie vermijden, hoe nuttig of efficiënt die ook is.

Vertrouwen is daarom noodzakelijk voor adoptie, vooral bij technologieën waar veiligheid, controle en voorspelbaarheid belangrijk zijn. Gooi mensen er niet in het diepe in: neem de tijd om langzaam hun vertrouwen op te bouwen, bijvoorbeeld door te beginnen met veilige pilots, ervoor te zorgen dat mensen positieve ervaringen hebben, uitleg te geven en te zorgen voor voorspelbaarheid."

Dit verhaal is oorspronkelijk gepubliceerd door hive.mobility in hun online magazine.