Leiders van politieke partijen beweren vaak dat hun plannen en beleid vertegenwoordigen wat “het volk” wil, of op zijn minst de mening van de meerderheid van hun kiezers weerspiegelen. Toch zeggen onze collega's professor Goda Perlaviciute, universitair hoofddocent Thijs Bouman en postdoc Žan Mlakar dat er één onderwerp is waar de meeste kiezers achter staan en waar politici zelden campagne voor voeren: een sterker klimaatbeleid.

In een recente column van Pieter Derks op Radio 1, heeft de cabaretier slim geïdentificeerd wie precies de meeste politieke partijen in Nederland zien als vertegenwoordigers: “de mensen thuis” (de gemiddelde kiezer). Vervolgens citeerde hij alle keren dat leiders van politieke partijen - zowel linkse als rechtse - verwezen naar “de mensen thuis” en wat zij willen van hun gekozen ambtenaren.

“Het is een hele slimme manier om je als politicus buiten of boven de Haagse politiek te positioneren. Alle anderen zijn met elkaar bezig, maar ik ben bezig met de mensen thuis. Alsof al die mensen thuis er hetzelfde over denken,” aldus Derks.

Campagne voeren voor beleid in naam van de gemiddelde Nederlandse burger suggereert een mandaat dat is gebaseerd op de waarden en prioriteiten van de meerderheid van het Nederlandse electoraat, maar onderzoek suggereert dat politieke campagnes misschien niet goed weergeven wat mensen willen met betrekking tot klimaatbeleid.

Mensen zijn bezorgd over klimaatverandering en willen meer actie

Ondanks hun vele beweringen dat ze de meerderheid vertegenwoordigen, praten de leiders van politieke partijen relatief weinig over een van de zeldzame onderwerpen waarover echte consensus bestaat, namelijk steun over het hele politieke spectrum voor een sterker klimaatbeleid.

Hoewel klimaatmaatregelen zelden centraal staan in politieke campagnes, wijst onderzoek van de afdeling Milieupsychologie van de Rijksuniversiteit Groningen, andere sociale wetenschappers en een groeiend aantal Nederlandse, Europese en internationale enquêtes op massale steun voor een krachtiger klimaatbeleid: een overgrote meerderheid van de bevolking (80-90%) wil intensievere klimaatmaatregelen van de overheid.

Uit een onderzoek van de Europese Commissie in 2023 bleek dat 87% van respondenten vinden het belangrijk dat hun nationale regering actie onderneemt om het aandeel van duurzame energie in de energiemix te vergroten. Een recent onderzoek waar Perlaviciute, Bouman en Mlakar bij betrokken waren via de CAPABLE Uit het Horizon Europe-project van de EU is gebleken dat veel EU-burgers bereid zijn om steun te geven aan verschillende vormen van klimaatbeleid, Vooral subsidies voor treinreizen en woningisolatie scoorden hoog, terwijl belastingen op gedrag zoals autorijden of het eten van vlees minder populair bleken.

Dit geldt ook voor Nederland: uit een onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van Milieudefensie bleek dat acht van de tien mensen in Nederland vindt dat bedrijven zich moeten houden aan het Akkoord van Parijs. Ook de Nederlandse Wetenschappelijke Klimaatraad meldt dat 75% van de Nederlandse volwassenen bezorgd over klimaatverandering en bescherming van natuur en milieu.

Niet tegen klimaatbeleid

Ook via CAPABLE hebben de onderzoekers van het EP Groningen een onderzoek* in Nederland uitgevoerd waaruit bleek dat het hele spectrum van kiezers, verspreid over verschillende politieke partijen, voorstander is van klimaatbeleid.

In juni 2025 vroegen ze 1200 mensen die representatief waren voor de Nederlandse bevolking of ze zouden gaan stemmen, op welke partij ze zouden stemmen en in hoeverre ze twee soorten klimaatbeleid wilden:

beperking van het klimaat: de klimaatverandering vertragen door meer hernieuwbare energiebronnen te gebruiken en de uitstoot van broeikasgassen door transport en landbouw te verminderen

klimaatadaptatie: aanpassing aan en voorbereiding op klimaatverandering, d.w.z. huizen en infrastructuur duurzamer maken en beter bestand tegen schade, en voorbereidingen treffen voor extreme weersomstandigheden die waarschijnlijker en heviger worden als gevolg van de klimaatverandering

Dit is wat ze vonden:

Voor de meeste kiezers was steun voor (of gebrek aan oppositie tegen) klimaatbeleid de mening van de meerderheid. Op 25 oktober presteerden de vier partijen beste in peiling door Ipsos waren PVV, CDA, GL-PvdA en D66. In de CAPABLE-enquête is dit hoeveel de kiezers voor deze partijen zeiden dat ze voor of neutraal waren over mitigatie en adaptatie:

PVV: 73% voor mitigatie, 82% voor aanpassing

CDA: 82% voor mitigatie, 88% voor aanpassing

PvdA-GL: 98% voor mitigatie, 96% voor aanpassing

D66: 91% voor mitigatie, 96% voor aanpassing

Een rechtse stem is geen anti-klimaatstem

A 2024 papier van Bouman (et. al.) bleek dat de meerderheid van de kiezers wereldwijd voorstander is van strengere klimaatmaatregelen door hun regering. Hoe het ook zij, mensen kunnen zich nog steeds verzetten tegen specifiek klimaatbeleid dat ze als oneerlijk beschouwen, of tegen plannen waarvan ze vrezen dat ze hun levenskwaliteit negatief kunnen beïnvloeden.

Als de meeste mensen voorstander zijn van intensievere klimaatmaatregelen, waarom stemmen ze dan op partijen die niet proberen het klimaatbeleid te versnellen? Simpel gezegd: iemand die stemt op een partij die het tegengaan van klimaatverandering niet als prioriteit stelt, is niet automatisch iemand die niets geeft om klimaatverandering of die klimaatverandering ontkent. Het betekent waarschijnlijker dat die kiezers andere zaken belangrijker vinden en dat die het verdienen om niet verwaarloosd te worden: rechtse kiezers “delen zorgen over werkzekerheid, immigratie, bureaucratie en kosten van levensonderhoud, zaken die zij en deze partijen prioriteit geven”, schrijven de onderzoekers.

Onnauwkeurige indruk

Bouman en zijn co-auteurs identificeerden drie redenen waarom politici mogelijk de onjuiste indruk hebben dat kiezers geen krachtig klimaatbeleid steunen:

  1. Gedrag met een hoge koolstofuitstoot (zoals vliegen en vlees eten) trekt en krijgt meer media-aandacht, terwijl duurzame vooruitgang en de bereidheid om te veranderen minder aandacht krijgen
  2. Niet-duurzaam gedrag wordt vaak gezien als opzettelijk, hoewel het in werkelijkheid vaker het gevolg is van conventie of gemak, zoals autorijden in plaats van fietsen omdat de infrastructuur de auto bevoordeelt. Dergelijk gedrag komt voort uit de context die bestond voordat de duurzaamheidseffecten ervan goed werden begrepen.
  3. De stemmen van economisch machtige en invloedrijke actoren met gevestigde belangen in een zwak klimaatbeleid zijn vaak luider dan de stem van het grote publiek.

Ander onderzoek van Milieupsychologie Groningen bevestigt opnieuw dat publieke weerstand eerder voortkomt uit bezorgdheid over de eerlijkheid, haalbaarheid en haalbaarheid van het project. effecten van milieuactie, in plaats van een inherente afkeer van klimaatbeleid.

Effectief, haalbaar en betaalbaar klimaatbeleid

Dat betekent dat politici die willen profiteren van die wijdverspreide steun, klimaatbeleid moeten creëren dat effectief, haalbaar en betaalbaar is, omdat dat waarschijnlijk kiezers met verschillende politieke overtuigingen het meeste aanspreekt. Wetgeving die de kosten en baten van klimaatbeleid eerlijker verdeelt over de samenleving en gebaseerd is op transparante besluitvorming zal waarschijnlijk ook op bredere publieke steun kunnen rekenen.

Klimaatbeleid zoals isolatiesubsidies, het bevorderen van langzaam reizen en het betaalbaarder en toegankelijker maken van plantaardige voeding hebben als bijkomend voordeel dat ze negatieve gevolgen voor andere dingen die mensen belangrijk vinden, zoals gezondheid en financiën, vermijden of verlichten, wat op zijn beurt betekent dat ze de grootste kans maken om door het grote publiek te worden omarmd.

Een ander recent artikel van de EP Groningen groep bevestigt opnieuw dat alle lagen van de Nederlandse samenleving geloven dat er voor iedereen een belangrijke rol is weggelegd bij het beperken van klimaatverandering, en dat met name overheden en bedrijven het goede voorbeeld kunnen geven. PhD Xinran Wang en professor Linda Steg ontdekten dat alle maatschappelijke actoren (overheid, financiële sector, bedrijven, NGO's, media en Nederlandse burgers) overheden en bedrijven zagen als de groep die de klimaatverandering moet tegengaan. het meest verantwoordelijk voor het beperken van klimaatverandering, die het best in staat zijn om klimaatmaatregelen te nemen, en als de actoren wier acties het meest effectief zullen zijn in het helpen beperken van de klimaatverandering.

Wat de mensen thuis echt willen

Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen waar we voor staan en er is dringend actie nodig op alle niveaus van de samenleving, van de mensen thuis tot bedrijven en politici, om ervoor te zorgen dat de risico's van klimaatverandering niet erger worden.

Een belangrijke boodschap voor politici die “de mensen thuis” willen vertegenwoordigen, is dat de meeste mensen klimaatbeleid steunen en dat beleid dat klimaatmaatregelen haalbaar, betaalbaar en aantrekkelijk maakt, meer kans maakt om brede steun en goedkeuring te krijgen.

*De gegevens zijn verzameld door professor Goda Perlaviciute, universitair hoofddocent Thijs Bouman en postdoc Žan Mlakar, die allen deel uitmaken van de onderzoeksgroep Omgevingspsychologie binnen de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van de Stichting Milieupsychologie Groningen. Horizon EU CAPABLE project. De volgende onderzoekers en academische instellingen hebben ook bijgedragen aan de gegevensverzameling:

ETH Zürich: E. Keith Smith, Lea Stapper, Alessio Levis, Thomas Bernauer

CMCC: Mary Sanford, Silvia Pianta, Johannes Emmerling, Massimo Tavoni

IESEG/CNRS: Loïc Berger, Thomas Epper, Uyanga Turmunkh, Maria J. Montoya-Villalobos

UAB: Jeroen van den Bergh, Ivan Savin

CUNI: Milan Ščasný, Iva Zvěřinová

De standpunten in deze blog zijn uitsluitend die van de auteur van de blog en vertegenwoordigen niet de standpunten van andere mensen in het consortium of van de Europese Unie.